भिगवण - जानेवारी २०१५

आज बरेच दिवसांनी मराठीत लिहिण्याचा प्रयत्न करीत आहे. बघूया जमतंय का ? आजवर बरेचसे लेख इंग्रजीमध्ये लिहून देखील माझी बोली भाषा मराठीच आहे.  या भाषेत आपण कधी काही लिहिलं नाही अशी हुरहूर लागून राहिली होती, म्हणून हा पहिला प्रयत्न. सांभाळून घ्या.

हाक मारल्यावर लगेच १० मित्र गोळा होणं हे  सध्या Whatsapp आणि facebook या ठिकाणीच शक्य असतं असे बरेच लोकांचे म्हणणे आहे. पण हे काही सर्वस्वी खरं नाही हे मला आता ठाऊक झालंय. जर एकत्र येण्याच कारण तितकच सुंदर असेल तर मित्र गोळा होणार आणि पुन्हा पुन्हा मित्रांबरोबर मजा करता येते. आजकाल ही मजा सर्वांच्या नशिबात नसली तरी मी आणि माझे मित्र ही मजा वारंवार लुटतो.

दर वर्षीप्रमाणे हजारो मैल प्रवास करून येणारे रोहित पक्षी बघण्यासाठी आमचे सर्व मित्र वाट पाहत असतात. ते आले कि भिगवण जलाशयावरून नावाडी मला फोने करून कळवतात आणि मग एक सोयीस्कर सुटीचा दिवस पाहून मी माझ्या मित्रांना घेऊन या स्थलांतर करणाऱ्या पक्षांना बघायला जाण्याचा घाट घलतो. दर वर्षी काही नवीन आणि काही जुन्या मित्रांना घेऊन आम्ही भिगवणला जातो. या वर्षी १७ जानेवारीला आम्हा मित्रांचा पुन्हा एकदा या स्थलांतर करणाऱ्या पक्षांना बघण्याचा कार्यक्रम ठरला.

आमचा ग्रुप

माणूस कितीही सज्ञान झाला तरी पक्षी स्थलांतर का करतात, कधी करतात, त्यांना मार्ग कसा लक्षात राहतो, ते रस्ता चुकतात का, नव्यानी जन्मलेले पक्षी इतका लांबचा पल्ला कसा पार करतात, परत जायला कधी निघायचे ते त्यांना बरोबर कसे समजते असे अनेक प्रश्न १००% उत्तरीत नाहीत. शेकडो वेगवेगळ्या जातीचे पक्षी असेच दर हिवाळ्याला  महाराष्ट्रात येतात. ७-८ cm लांबीचे आणि  १०-१२g वजनाचे छोटे छोटे पक्षी हजारो मैलाचा प्रवास कसा करतात, किती दिवसात करतात आणि त्या चिमुकल्या पंखात हे बळ येत कुठून हे देखील कोडच आहे. 

प्रश्न जरी निरुत्तर असले तरी पुन्हा पुन्हा त्यांना बघण्यात आणि थोडाफार त्यांकडून आणि थोडाफार मित्रांशी चर्चा करून जाणून घ्यायचा प्रयत्न करण्यात खरी मजा आहे. ठरल्याप्रमाणे सकाळी सव्वा सहाला स्वारगेट जवळ भेटलो आणि carpool करून दीड दोन तासात भिगवणला पोहोचलो. नावाडी आमची वाटच पहात होता. या वर्षी अमाप संख्येने आलेल्या रोहित पक्षांनी देखील आमच्या डोक्यावरून भरारी मारून आणि आपले अग्निपंख दाखवून सर्वांची मन जिंकली.

रोहित पक्ष्यांचा थवा

या वेळेला रोहित पक्षांची संख्या पूर्वीपेक्षा खूपच जास्त असल्याचा मला प्रकर्षानी जाणवलं. रस्त्याच्या दोन्ही बाजूला पसरलेल्या भीमेच्या त्या पाण्यावर असंख्य पक्षी होते. रोहित पक्षी देखील हजारोंच्या संख्येनी पाण्यामध्ये किलबिलाट करत आणि पाण्यातील alge खाण्यात गुंतले होते. नेहमी लांबवर दिसणाऱ्या पांढऱ्या रंगाच्या किनाऱ्याकडे नाव नेणाऱ्या नावाड्याला या वेळेस फारसा प्रयास करावा लागणार नव्हता. पक्षी अगदीच जवळ आणि लगेच दिसण्याच्या अंतरावर होते. नावाड्याकडे चहा घेऊन आम्ही २०-२२ लोक २ होड्यात बसून या पक्षांना जरा  जवळून पाहण्यासाठी आणि फोटोग्राफी करण्यासाठी निघलो.

पक्षी निरिक्षण

थोड्याच वेळात जवळून जाणाऱ्या (Northern Shoveler male)  थापटया (नर) पक्ष्याने आमचे लक्ष वेधले. रुबाबदार दिसणाऱ्या या पक्ष्याच्या चोचीच्या आकारामुळे त्याला Shoveler असे नाव मिळाले आहे. त्याचा पिवळा धमक डोळा त्याच्या गडद हिरव्या रंगाच्या डोक्यावर उठून  दिसतो.

थापटया (नर)

पक्षांमधे नर हे माद्यांपेक्षा सुन्दर असतात हे आपल्याला मोर पाहून ठाऊक आहेच. तसाच प्रकार बऱ्याच पक्षांमधे दिसून येतो.

थापटया (मादी )

मासे पकडायच्या जाळ्यावर बसलेला शिरवा सुरय (Whiskered Tern) देखील फोटोची वाटच पाहत होता जणू ..

शिरवा सुरय

बघता बघता आम्ही रोहित पक्षांच्या जवळ  जाऊन पोहोचलो. मोठ्या संख्येने आलेल्या पाहुण्यांना पाहण्याची मजाच काही न्यारी आहे. खाण्यामध्ये आणि आपापसात अधून मधून भांडण्यात सगळे गुंतले होते. कधी बोटी जवळ आल्या तर आपली दिशा बदलत होते.

ऐट

Closeup

थोड़ भांडण

या सर्वांचं सम्मेलन बघून किती फोटो काढू आणि किती नको असं होतं.

Panaroma

सावधान

विश्राम

या पक्ष्यांना उडताना बघण्याची मौज काही औरच. पाण्यावरून पळत जाऊन आपल्या अग्निपनखानी आकाशाकडे झेपावणारे हे रोहित पक्षी तासंतास बघत राहावे असे वाटते. पंखाखालील लाल रंग पाहून हा पक्षी मशाल घेऊनच उडतो आहे असे भसते. त्यामुळेच या पक्षाला The Flame is going अर्थात  Flamingo असे नाव पडले असावे.

उड्डाण

The Flame is Going

Landing

थोड्याच वेळात एक मोठा रोहित पक्षांचा थवा या पक्षांना येऊन मिळाला. 

मोठा थवा

तासभर रोहित पक्षांची ऐट पाहून आम्ही इतर पक्षांना पाहण्यासाठी दिशा बदलली. सुंदर ऐटबाज राखी बगळ्यांनी (Grey Heron) सर्वांचं लक्ष वेधून घेतलं. मासे पकडण्याच्या प्रयत्नात असलेल्या या दिमाखदार बगळ्याला आमच्या समोर तरी काही यश आलं नाही.

राखी बगळा

नंतर आम्ही जवळच्या एका किनाऱ्यावर चित्र बलाक (Painted Stork) पक्षांच्या थव्याकडे नाव वळवली. हा फारच सुन्दर आणि रंगवल्या सरखा पक्षी स्थानिक असला तरी फारच रुबाबदार आहे.

चित्र बलाक

चित्र बलाक

जोड़ी

शरीरापेक्षा उंच पाय असलेल्या शेकाट्या (Black Winged Stilt) या पक्षाला देखील चिखलात खाद्य शोधताना पाहायला मिळाले. तसा हा सांडपाणी, प्रदूषित किनारे यावर अजून टिकून राहिलेला स्थानिक पक्षी वारंवार दिसतो. शरीराच्या मानाने उंच पाय असलेल्या पक्षांमध्ये जगात सर्वप्रथम क्रमांक पटकावणाऱ्या या पक्षाला सारखा पहिला असल्याने फारसे कोणी याचे फोटो काढले नाहीत.

शेकाट्या

लेह लदाख मधून येणारा चक्रवाक पक्षी हा देखील माझा लाडका पक्षी आहे. त्याला त्याच्या स्थानिक ठिकाणी पाहून आल्यामुळे मला त्याच्याबद्दल जर जास्तच आपुलकी आहे. ६५०० km चा प्रवास आम्ही आमच्या कारनी केल्याबद्दल बऱ्याच लोकांनी आमचे कौतुक केले होते. दर वर्षी न चुकता प्रवास करणाऱ्या या पक्षाचं खरंतर किती कौतुक करायला पहिजे. या पक्ष्याकडे तर  mobile आणि google maps देखील नाहीत.

पुरातन संस्कृत श्लोकांमध्ये, सुभाशितांमध्ये आणि  कथांमध्ये आपल्या पूर्वजांनी या पक्षाचा बराच अभ्यास करून उल्लेख केला आहे. रथचक्र जसा आवाज करतं तसा आवाज काढणाऱ्या या पक्षाच नाव चक्रवाक ठेवाण्य्मागे सुद्धा जुन्या ornithologist पुर्वांजांची पक्षांबद्दलची आवड आणि अभ्यासू वृत्ती दिसून येते.

चक्रवाक (Brahminy Duck)

चक्रवाक् पक्षांची जोड़ी

इतक्या सर्व पक्षांना पुरेल इतके खाद्य या जलशयात आहे का, असा प्रश्न पडताच पाण्यावर उड्या मरणाऱ्या या माशांचे दर्शन झाले.

मासे

बाकीच्या पक्षांचे देखील सर्वानी भरपूर फोटो काढले.अनेक निरनिराळ्या बदकांमध्ये जाड भुवई असलेले Gargeni हे बदक देखील पाहिले. याचा मी प्रथमच फोटो काढू शकलो. एक सुंदर आणि जाड अशी पांढरी भुवई त्याच्या डोक्यावर पाहून मराठीमध्ये याचे  नाव भुवई असेच ठेवले आहे.

भुवई (Gargeni )

ठीबुकली हे भारतात सापडणाऱ्या बदकांच्या जातीतील बहुतेक सर्वात लहान बदक आहे. अतिशय चपळ असलेले हे बदक थोड्याश्या आवाजाने देखील पटकन पाण्याखाली जाते आणि लांब कोठूनतरी बाहेर येते. त्याला शोधण्यासाठी आपल्याला कुठे कुठे नजर फिरवावी हेच कळत नाही. 

ठीबुकली (Little Grebe)

या खेरीज काळ्या आणि तपकिरी डोक्याचे कुरव (black and brown headed gulls), वेगवेगळे सुरय (Terns) यांची पाण्यावर गर्दी होती.

काळ्या डोक्याचा कुरव (Black Headed Gull)

तपकिरी  डोक्याचा कुरव (Brown Headed Gull)

मुग्धबलाक (Open bill Stork) मोठ्या एकाग्रतेने पाण्यात काहीतरी शोधत होता. या पक्ष्याच्या चोचीमध्ये असलेल्या या फटीमुळे हा पक्षी खूप लांबून देखील ओळखता येतो.

मुग्धबलाक (Open bill Stork)

पाण्याच्या कडेला असलेल्या चिखलामध्ये या खेपेस खूप सारे काळ्या शेपटीचे  पंकज (Black-tailed Godwit) दिसले. यांची लांब लचक चोच आणि उंच पाय यामुळे हा पक्षी ओळखता येतो. बरेच दिवसांनी खूप सारे  Godwit पाहून आणि त्यांच्या लांब चोचींची तलवारबाजी बघायला खूप  मजा आली. उडताना लांब चोच आणि लांब पाय यामुळे हवेत हा पक्षी आगदी वेगळाच दिसतो.

मळगुजा, काळ्या शेपटीचा पंकज (Black Tailed Godwit)

मळगुजा, काळ्या शेपटीचा पंकज

कुदळीसारखी मोठी चोच असणाऱ्या कुदळ्या पक्षांच्या तीन जाती महाराष्ट्रात प्रामुख्याने दिसतात - Black headed Ibis, Glossy Ibis and  Black Ibis. त्यातील Black headed Ibis, Glossy Ibis या  जाती आम्ही इथेच पाहिल्या. सकाळच्या सोनेरी किरणांमध्ये चिमणा कुदळ्याचे पंख सुंदर लखलखत होते. मोठ्या चोचीने ते चिखलातील कीटक, गोगलगाई अशा अन्नाचा शोध घेताना दिसले. हा कुदळ्या इतर दोन जातींपेक्षा आकाराने छोटा असतो.

छोटा शराटी, चिमणा कुदळ्या

नौकाविहार करून झाल्यावर पायी एक चक्कर मारताना खंड्या पक्षाचे देखील दर्शन झाले. महाराष्ट्रात मोठ्या प्रमाणावर ३ प्रकारचे kingfisher दिसतात. त्या तिन्ही  (White breasted Kingfisher, common Kingfisher and Pied Kingfisher)  पक्षांना आम्ही इथे पाहू शकलो.

खंड्या (Common Kingfisher)

हिरवा बगळा (Green Heron)

नंतर नावाड्याच्याच घरी मस्त पैकी गावरान जेवणाचा आस्वाद घेतला. रोहित, भुरा बगळा, राखी बगळा आणि हिरवा बगळा यांच्या संगतीत जेवायला बसल्याचा अनुभव मिळाला. शिकारी पक्षांचे फारसे दर्शन झाले नाही असे आम्ही म्हणताच आम्हाला Marsh Harrier अर्थात पाण घार दिसली.  Wagtails (धोबी), sandpipers (तुतवार), plovers (चिखल्या), bushchats (कवड्या वटवट्या), green beaeater (वेडा राघू ) या सारखे अनेक छोटे पक्षी देखील पाहिले.

सर्व पक्षीमित्रांनी तर या सहलीची मज लुटलीच, पण मुलांनी सुद्धा आपला आपला मनोरंजनाचा पर्याय निवडला.

ओंकार

त्याच विषयावर परत परत लिहून देखील आपण माझ्या लेखामध्ये रस घेतलात या बद्दल धन्यवाद.

iCampers Plans for 2015

Wish you all a very happy and prosperous new year!!

iCampers has great plans of travel this year. Please see if you would be interested in joining these camps.

Contact me on +91 9822241880 OR
email - contact.iCampers@gmail.com

for further details

January 2015 -  Bhigwan, Pune

17 Jan 2015 - Day trip to Bhigwan to welcome the friends from the North
- Plan to meet up early morning at Pune and do a car pool to reach the destination.

Thanks all who joined us for this bird watching session. Check out the photos / blog

February 2015 - Bharatpur
 
For those Bhigwan is not enough for birding, we are planning a trip to the paradise of migratory birds. Schedule as follows

Batch Full

Thanks all for all those attended this bird watching camp. Please find the photos / blogs

April 2015 - Kanha National Park

As all the kids completes their academic year, the summer vacation invites for a wild magic. So there would be a camp for all the age groups.

Batch Full



 

May 2015 - Tadoba National Park

As soon as the academic results are declared, parents can give a holiday gift to the kids with some sort of freedom and independence.

Batch Full

June 2015 - Tadoba with added excitement. 

Batch Full

Driving to and fro + 4 Rides inside Jungle, just before the monsoon sets in. Contact ASAP if interested. Flight option is also open.

July / August 2015 - Monsoon Masti (TBD)
Planning in progress..


Sept 2015 - Kaas Plateau (TBD)
Plan to visit the plateau of flowers as it blooms. Date depends on Monsoon schedule..
TBD


Nov 2015 - Ranthambhore

Booking in Progress!!

The best sightings that iCampers had in 2015 were all predominantly in Tadoba. But if we compare it with other forests, Tadoba still stands at number two in terms of spotting the big cats. What comes at number one is Ranthambhore! Ranthambhore is known for its tigers and is one of the best places in India to see these animals in their natural habitat. Tigers can be easily spotted in this forest. iCampers will add this destination to its offerings starting this Diwali.

Dec 2015 - Bharatpur
Planning in progress --

 Dec 2015 - Jamnagar Drive  (Tentative)
TBD

My Pilgrimage - Bhigwan - Jan 2014

When the feathered friends from the northern part of the world start arriving to central India, its the time to go to my pilgrimage place called Bhigwan. December and January are the months when the northern countries like Russia, Mongolia, China and even some northern parts of India like Ladakh freeze due to harsh cold. That's the time when the food for birds get covered with snow and the scarcity of food gets generated for them. These feathered friends are so intelligent that even before they have seen their first winter they get to know that the time has arrived for them to travel towards the southern parts and get away from the chilly winters. Birds migration is still a vast open subject for enthusiasts and scientists to study. There are still many unanswered questions about the bird migration. How do they know which path to take, how do they know that there will be food in southern part, how do they decide that a particular place is safe or unsafe. But with all these unanswered or partly understood theories these birds do migrate in numbers to India.

Just as winter starts in northern hemisphere, the coastal regions of Gujarath, Maharashtra, Karnataka, Kerala and Tamilnadu starts getting flooded with these migratory birds. Other water birds even prefer moving to terrestrial land nearing bigger water bodies. 

Ujjani, its the second largest dam in Maharashtra. This dam has huge backwater spread in and around Pune district. As all the other dams around this area get filled up fully, this dam receives water through the flood gates of the northern dams. Last year there was a a huge rainfall in Maharashtra, so the dam is full to its capacity. Water birds prefer shallow water so that they can stand in it and easily find their food. Also the shallow water allows the sunlight to reach till bottom and allow the marine life to flourish. 

Birding, photography and being with friends are my most favorite hobbies, in fact those have become my habits now. As I always do, I published my plans to visit Bhigwan this year. There were about 40 people who said they would be interested in joining me. It was the biggest ever number for me to go for the bird watching. 

We did car pooling and started from Pune at 5AM sharp. With small coordination, about 10 cars having 40 folks from ages spanning 4 to 60 yrs reached Bhigwan at 7.15AM.The boatmen with 4 rowing boats were waiting for us to take us near the flamingos. Before we started our boat ride, the rising sun welcomed us...

The Rising Sun..

As compared to last year the water levels were rose by about 40-50 feets. The bridge on the road was looking like a small wall as we could not see the pillars of that bridge. Last year we were able to cross the bridge via boat between the 2 of the pillars.

Before starting the boat ride, we did some birding in and around the roadside. One thing which we observed was, the number of birds this year were much less than that of last year.. The first impressive guy was the Grey Heron standing tall in the water.

Grey Heron, Standing Tall / राखी बगळा

The other sightings before getting into the boat were the Painted Storks and the Black Headed Ibis.

Painted Stork and Black Headed Gulls...  चित्र बलाक / कुदळ्या

When we started our boat ride we were all surrounded by different birds flying over our heads or swimming besides us. 

Capturing the birds in golden sunlight is the icing on the cake. That's the reason we need to start early morning and be there at sunrise..

Flight in the Golden light

On the right side we could see the gulls diving in water to catch the fish.With lower light I did not capture it well, but managed a record shot of the gull catching the bigger prey..

Bigger Catch

 Also we could see some gulls swimming swiftly over the steady waters.

Black Headed Gull

After 20-30 minutes in the water we could see the pinkish white border along the horizon and we understood that those are the birds whom we want to see the most. Yes with the maximum reach and with some cropping I got to see those beautiful birds. The greater flamingos..

Greater Flamingos / रोहित

 As we move closer to them, we could see some of them in heated discussion..

Closer Look

Some of the flamingos have grey feathers and neck. These are smaller in size as they are the juveniles and this is their first ever migration. They have done lot of exercise to travel from about 800+ miles and are hungry. These birds eat the blue green algae in these shallow waters. As they eat more of it their under-wings become red and dark. Also the beaks become more pink in color and the grey feathers get refreshed with the whiter ones..

Four of us

Close up

Here is the shot which shows the difference between the grown ups and Juveniles. 

हम दो हमारा एक !

As we were watching the flamingos we also saw the open-bill stork flying over our head in the blue skies.

Do you see my open bill?

A small noise is a cause of concern for this flock and they started running on water..

Taking off

As one starts flying, the whole flock became airborne. This is one sight that you should never miss. The elegant beauties of nature making a 'V' formation as they reach a level to reduce the air resistance. As if all this knowledge is in their DNAs... This is the time when I don't hesitate to take as many shots as I can. As they fly, you could see the red under-wings prominently resembling a flame. Hence the name flamingo came from a phrase 'A flame is going'..

The flight of the flock

 

 

 

 

The V Formation

The flame is going...

As they fly over our head

As the flamingos moved away from us, it was the turn of other birds to grab our attention. This one is the Intermediate Egret which might have lost one of his feet in some accident.
 

Intermediate Egret with a broken leg

 And some other birds like...

Whiskered Tern

Whiskered Tern

After a long time we saw Godwits in here..

Godwit

Little Stint

Black Winged Stilt

Intermediate Egret, Grey Heron and Little cormorant with open wings

Glossy Ibis

The one identified by my daughter (Shreya) was this beautiful bird called Ruff.

Ruff

With these sightings we concluded our boat ride, but not the birding session. We took a 30 minutes walk to see few more birds around the village. During that walk we saw few more birds as follows..

River Tern

Northern Shoveler

 

Marsh Harrier

Redstart Female

Common Sandpiper

Paddyfield Pipit

Yellow Wagtail

Brown Headed Gull

And with the birds, I thoroughly enjoyed the company of the the campers, who made this birding a pleasant experience. Thanks all once again. Wish to see you again in upcoming camps!!

iCampers

Thanks all who have reached till here!!